Du lịch sáng tạo – khi du khách và người bản địa cùng bảo tồn văn hóa địa phương

Xu hướng du lịch trải nghiệm và cá nhân hóa của du khách ngày càng gia tăng là điều kiện thuận lợi cho du lịch sáng tạo ngày càng phát triển mạnh mẽ hơn trong tương lai.

Du lịch sáng tạo (Creative tourism) là gì?

Khái niệm du lịch sáng tạo được giáo sư Greg Richards và Crispin Raymond định nghĩa lần đầu tiên vào năm 2000: “Du lịch sáng tạo là loại hình du lịch mang đến cho du khách cơ hội phát triển tiềm năng sáng tạo của mình nhờ tham gia vào các trải nghiệm học hỏi văn hóa và đặc trưng của điểm đến.”

Nói cách khác, nhắc đến Du lịch sáng tạo có thể nhấn mạnh bằng hai từ “đồng sáng tạo” và “chủ động”. Du lịch sáng tạo là một phần của du lịch văn hóa, nhưng bên cạnh việc quan sát, thưởng ngoạn thắng cảnh hay sản phẩm mang nét văn hóa địa phương một cách “thụ động”, du khách sẽ được “chủ động” tự tay sáng tạo nên những sản phẩm của vùng đất đó cùng với người dân bản địa. Những hoạt động du lịch sáng tạo có thể bao gồm vẽ tranh, điêu khắc, làm gốm, nhảy những điệu múa dân gian, nấu ăn,….

Khách du lịch sáng tạo (creative tourist) là ai?

Nếu như trước kia, du khách hứng thú với du lịch sáng tạo là những người đã từng có trải nghiệm cá nhân liên quan đến nghệ thuật và muốn tham gia vào một hoạt động nào đó trong chuyến du lịch để làm phong phú trải nghiệm nghệ thuật của mình, thì giờ đây, định nghĩa về khách du lịch sáng tạo đã mở rộng hơn nhiều. Khách du lịch sáng tạo giờ đây có thể là những người chưa có trải nghiệm nghệ thuật trước đó, nhưng họ thích khám phá văn hóa ở điểm đến bằng cách tự mình tham gia vào trải nghiệm sáng tạo, chế tác nên những sản phẩm đặc trưng của vùng đất họ ghé thăm.

Khách du lịch sáng tạo không xem bản thân họ là “khách du lịch thông thường” mà mong muốn có được trải nghiệm như người bản địa. Họ mong muốn được học hỏi, tiếp cận với những hoạt động nghệ thuật của vùng đất mà mình đặt chân đến và được kết nối, tương tác với người dân địa phương, trải nghiệm lối sống mang tính truyền thống.

Lợi ích của Du lịch sáng tạo

Lợi ích rõ ràng nhất mà Du lịch sáng tạo có thể mang lại chính là bảo tồn và thúc đẩy sự phát triển của những di sản phi vật thể. Để bảo tồn những sản phẩm truyền thống của địa phương như đồ thủ công mỹ nghệ, ẩm thực, ngôn ngữ, âm nhạc, thiên nhiên, hoạt động thể thao,… vừa cần có niềm tự hào của người dân bản địa dành cho truyền thống địa phương, vừa cần đến sự công nhận và yêu thích trải nghiệm từ du khách để có thể duy trì được những hoạt động đó.

Bên cạnh đó, Du lịch sáng tạo là một loại hình du lịch bền vững bởi nguồn lực chính của hoạt động du lịch này là sự sáng tạo của chính du khách và người dân bản địa. Nếu những di tích lịch sử hay danh lam thắng cảnh dễ bị mai một theo thời gian và mỗi lần tu sửa sẽ khó lòng giữ lại nguyên vẹn nét đặc trưng ban đầu, thì du lịch sáng tạo lại được khai thác dựa trên tính sáng tạo và tinh thần trải nghiệm của du khách cùng với những giá trị mang tính chuyên môn của người bản địa – một nền tảng vững chắc và không ngừng đổi mới.

Du lịch sáng tạo mang tính đặc trưng cho từng vùng đất bởi những giá trị độc đáo trong văn hóa của từng vùng miền. Loại hình du lịch này khai thác giá trị của tri thức, kinh nghiệm sống, kỹ năng của người bản địa nên rất khó sao chép và mang lại những trải nghiệm rất riêng. Điều này cũng tạo điều kiện cho những vùng đất không có lợi thế về địa lý và tự nhiên có thể thu hút khách du lịch bằng những giá trị về lịch sử và văn hóa cũng như khả năng đổi mới để tạo nên trải nghiệm đặc biệt cho du khách.

Một số mô hình Du lịch sáng tạo trên thế giới

Porto Alegre là một trong những thành phố văn hóa năng động, nằm ở phía Nam Brazil. “Porto Alegre Creative Tourism” là chương trình được chính quyền địa phương tổ chức cho phép du khách tham gia các khóa học ngắn, các hội thảo và nhiều hoạt động khác nhằm truyền tải nghệ thuật – văn hóa gaucho của địa phương. Hoạt động du lịch sáng tạo tại đây cũng thúc đẩy nhiều doanh nghiệp tham gia vào việc đổi mới và sáng tạo hoạt động du lịch của thành phố này.

Loulé là một vùng đất nổi tiếng với đồ thủ công mỹ nghệ tại Bồ Đào Nha. Địa phương này có truyền thống lâu đời trong hoạt động làm gốm, làm giày, chế tác kim loại,… “Loulé Criativo” là một sáng kiến của chính quyền địa phương nhằm quảng bá và nâng cao bản sắc của vùng đất này thông qua việc hỗ trợ các nghệ nhân địa phương và tổ chức nhiều hoạt động nghệ thuật cho du khách trải nghiệm. Hoạt động này của chính phủ nhằm giúp phục hồi nghệ thuật và thủ công truyền thống, bảo tồn những di sản phi vật thể của vùng đất này.

Đối với khu vực châu Phi, Madagascar Explorer là một đại lý du lịch có lịch sử hoạt động lâu đời tại đảo quốc xinh đẹp Madagascar từ năm 1988. Madagascar Explorer tổ chức rất nhiều hoạt động du lịch sáng tạo cho du khách được sáng tạo và thiết kế những sản phẩm chất lượng mang đậm văn hóa địa phương, chẳng hạn như điêu khắc gỗ bằng kỹ thuật cổ xưa, tự làm khăn lụa hoặc sản xuất giấy Antemoro truyền thống.

Tạm kết

Du lịch sáng tạo tuy chỉ mới là một phân khúc nhỏ trong du lịch văn hóa nhưng rõ ràng đây là một hình thức du lịch tiềm năng trong tương lai, khi mà nhu cầu của du khách không chỉ dừng lại ở việc nghỉ ngơi và hưởng thụ mà đang dịch chuyển dần sang tìm kiếm trải nghiệm cá nhân.

Theo một nghiên cứu của Jelincic and Zuvela năm 2012, du lịch sáng tạo được xem là một hình thức du lịch mới mà trong đó, tài nguyên thiên nhiên, văn hóa và con người không bị khai thác mà được quý trọng và ngày càng phong phú.